نورون ها

بافت عصبي از سلولهاي ويژه‌اي به نام نورون تشکيل شده است. اندازه و شکل نورونها گوناگون است. اما در همه آنها سه بخش متمايز وجود دارد. اين سه بخش عبارتند از: جسم سلولي ، دندريت و آکسون. نورونها با داشتن ساختار و خواص ويژه براي کاري که انجام مي‌دهند سازگاري حاصل کرده‌اند و به راحتي هماهنگي با داشتن و خواص ويژه براي کاري که انجام مي‌دهند سازگاري حاصل کرده‌اند و به راحتي هماهنگي بين اندامهاي داخلي و ارتباط با محيط خارج را مقدور مي‌سازند. بين شکل و اعمال نورونها هماهنگي وجود دارد. اجزاي نورون: 1. جسم سلولي: حاوي هسته و اندامکها است. 2. دندريت: دندريتها رشته‌هايي هستند که پيام عصبي را به جسم سلولي مي‌آورند.3. اکسون: بطور معمول رشته‌اي است که پيام عصبي را از جسم سلولي خارج مي‌سازد. تقسيم بندي نورونها نورونها برحسب اينکه پيام عصبي را در چه جهتي هدايت مي‌کنند به دو گروه تقسيم مي‌شوند. 1. نورونهاي حسي نورونهاي حسي نورونهايي هستند که دندريت بلند و آکسون کوتاه دارند. و پيامهاي عصبي را از گيرنده‌هاي حسي به سمت مراکز عصبي هدايت مي‌کنند. 2. نورونهاي حرکتي نورونهايي هستند که آکسون بلند و دندريت کوتاه دارند و پيامها را به اندامهاي واکنش (ماهيچه‌ها و غده‌ها) مي‌رسانند. سلولهاي نوروگليا در مراکز عصبي علاوه بر نورونها سلولهاي ديگري به نام نوروگليا وجود دارند که تعدادشان به مراتب بيشتر از نورونهاست. اين سلولها کارهاي گوناگوني انجام مي‌دهند از آن جمله در ساختن پوشش رشته‌هاي عصبي ، تغذيه نورونها و از بين بردن ميکروبها نقش دارند. رشته يا تار عصبي به آکسونها و دندريتهاي طويل رشته يا تار عصبي مي‌گويند. پوششي از جنس ليپوپروتئين به نام ميلين سطح خارجي اکثر تارهاي عصبي را مي‌پوشاند. عصب هر عصب مجموعه‌اي از تارهاي عصبي است که در امتداد يکديگر قرار دارند و پيام عصبي در هر تار مستقل است و تار عصبي مجاورش مستقل نمي‌شود.ويژگي نورونها: • تحريک پذيري تحريک پذيري از ويژگيهاي هر سلول زنده است، اما نورونها اين خاصيت را بهتر نشان مي‌دهند به عاملي که باعث تحريک مي‌شود محرک مي‌گويند. محرک ممکن است الکتريسته ، تغيير دما ، نور ، مواد شيميايي ، ضربه، فشار و يا صدا باشد. براي آنکه محرکي بتواند نورون را تحريک کند. نبايد شدت آن از حد معيني کمتر باشد. اين حد معين از شدت تحريک را شدت آستانه مي‌گويند. • پيام عصبي بر اساس تجربه بدست آمده در روي آکسون ضخيم نورون نوعي فرم تن مرکب معلوم شد که بار الکتريکي در سطح خارجي تار مثبت و در سطح داخلي منفي است و مقدار اين اختاف سطح الکتريکي حدود 70- ميلي ولت است اين پتانسيل الکتريکي را پتانسيل آرامش يا پتانسيل غشا مي‌گوييم. با کمک ولت متر بسيار دقيقي که مي‌تواند اختلاف پتانسيلهاي بسيار اندک را اندازه گيري کند، مي‌توان مقدار پتانسيل غشا را تعيين کرد. براي اين کار از الکترودهاي بسيار نازک که قطر نوک آنها در حدود 1 ميکرون است استفاه مي‌کنند. و يک الکترود در سطح خارجي غشا الکترود ديگري درون تار عصبي قرار داده و دو سر الکترودها را به نوسان نگار وصل مي‌کنيم. مقدار پتانسيل غشا معلوم مي‌شود. • پتانسيل آرامش بر اساس تجربيات انجام شده است غشا در حالت آرامش نسبت به يون سديم تقريبا نفوذ ناپذير است. بنابراين بار مثبت خارج غشا ناشي از وجود سديم است. داخل نورون هم به دليل يونهاي منفي پروتئيني منفي است. • پتانسيل عمل وقتي نورون تحريک مي‌شود. وضعيت بارهاي الکتريکي در دو سوي غشاي آن در نقطه تحريک تغيير مي‌کند. يعني سطح خارجي نقطه تحريک شده منفي و سطح داخلي آن مثبت مي‌شود علت آن است که غشاي نورون در نقطه تحريک شده ، نسبت به نفوذ پذير مي‌شود با هجوم به درون نورون سطح بيروني منفي و سطح داخلي مثبت مي‌شود. تغيير بار الکتريکي در نقطه تحريک شده باقي نمي‌ماند و نقطه به نقطه در طول تار عصبي حرکت مي‌کند و جريان يا پيام عصبي را پديد مي‌آورد. بار الکتريکي هر نقطه پس از تحريک فوري به حال اول بر مي‌گردد. پتانسيل الکتريکي نورون در هنگام تحريک آن پتانسيل عمل نام دارد. • انتقال پيام عصبي محل در ارتباط دو نورون ، يا نورون و سلول ماهيچه‌اي را سيناپس مي گويند. در محل سيناپسها ، پايانه‌هاي آکسون به دندريتها ، به جسم سلولي نورون ديگر و يا به سلول ماهيچه‌اي نچسبده‌اند بلکه فضاي موچکي به نام فضاي سيناپسي در ميان آنها وجود دارد. منظور از انتقال پيام عصبي ، انتقال پيام در محل سيناپسهاست. انتقال پيام عصبي با واسطه مواد شيميايي مخصوص صورت مي‌گيرد. اين مواد در جسم سلولي نورونها ساخته و در کيسه‌هاي کوچکي که در پايانه‌هاي آکسون قرار دارند، ذخيره مي‌شوند. وقتي پيام عصبي به پايانه‌هاي آکسون مي‌رسد. اين کيسه‌ها خود را به غشاي آکسون مي‌رسانند و پاره مي‌شوند و ماده شيميايي درون خود را به فضاي سيناپسي مي‌ريزند. ماده شيميايي ، نورون ديگر را تحريک مي‌کند و در آن پيام عصبي بوجود مي‌آورد.